Pierre-Felix Bourdieu ve İlişkisel Sosyoloji

Sosyal Bilimler alanında önemli bir yere sahip olan Pierre-Felix Bourdieu, günümüz sosyolojisinin temel kuramcılarından birisidir. Bourdieu, 1930 yılında Fransa’nın Güneyinde bulunan Denguin’de doğmuştur, felsefe okumak için 1950 yılında Paris şehrine gelmiştir. Ancak Felsefeden mezun olur olmaz kısa süre içinde tıpkı Durkheim ve Foucoult gibi sosyal bilim alanına ilgi duymaya başladı. Bourdieu’nun sosyal bilimler alanına yönelmesiyle, öncelikle Cezaire asker olarak gönderilmesi ve Cezirdeki sosyal ortamı sosyolojiyi kullanarak gündeme getirmesi etkili olmuştur. Burada geçirdiği zaman zarfında, “Cezayirliler, Cezayir’de emek ve işçiler” isimli eserlerini yazarak Fransız ordusunun baskısını sert bir dille eleştirmiştir. Bourdieu 1960 yılında Cezayir’den ayrılmış, Avrupa Sosyoloji Merkezinin direktörlüğünü yapmak üzere Fransa’ya dönmüştür. Bu yıllarda özellikle Batılı devletler ile alakalı olarak araştırmalar yapmış ve “Kültürel sermaye” kavramını ortaya atmıştır. Ayrım ve Pratiğin Mantığı adlı temel eserleri yayınlandıktan sonra Dünya çapında ünlü olan Fransız Kolejinde Sosyoloji kürsüsüne getirilmiştir. 1980 yılında Dil ve Sembolik Güç, Homo Acedemicus, Devlet Soyluluğu, Sanatın kuralları gibi yankı uyandıran eserler kazandırmıştır. Bourdieu, hayatı boyunca 30’dan fazla kitap ve 400’ün üzerinde makale kaleme almıştır.

Önemli olarak görülen eserleri şunlardır:

• Pratik Nedenler
• Televizyon üzerine
• Toplum Bilim Sorunları
• Toplumsal Uzam ve Sembolik İktidar
• Politikanın krizi, Entellektüeller, Medya vb. eserleridir.

Bourdieu’ya göre sosyoloji eleştirel bir konuma sahip olmalıdır. Dolayısıyla olayların üzerindeki örtü kaldırılmalı, sorun yaratan sorun çıkaran bir bilim olmalıdır. Bu bağlamda sosyoloji bazen bastırılmış olan ve gizli şeyleri ortaya çıkarır. Bourdieu’ye göre sosyal dünyayı anlamak, dünyadaki bütün iktidarları sorgulamakla başlar ve bu görev sosyolojinin ana konusudur. Bu çerçevede Bourdieu’cu bakış açısıyla sosyoloji çıkarı olan herkesi rahatsız edici bir olgu olarak karşımıza çıkmaktadır. Bourdieu’cu sosyolojinin ayırt edici diğer bir özelliği ise, sosyolojinin temellerini atan klasik dönem sosyologlarının ve onların ürettikleri kavramları günümüze kadar gelen karışıklıkları aşma çabasında olmasıdır. Bourdieu’nün Cezayir’de yapmış olduğu alan çalışması, onun sosyolojik teoriye en özgün katkısı olan habitus, alan, sermaye ve strateji gibi kavramlarının üretiminin de kökenidir. Bu çalışmasında Bourdieu bir yandan antropolojik teoriyle kendi sosyolojisi arasındaki köprüleri kurarken diğer taraftan Weber ve Durheim’in miraslarıyla yoğun bir etkileşim içerisine girer (Palabıyık, 2011: 123).

Esin kaynağı Marx’ın Feuerbach Üzerine Tezler‟inden alan ve sosyal teori alanında Sartre, Berger ve Luckman, Habermas, Giddens, Bhaskar ve olgun dönem Castoriadis‟in muhtemelen en iyi bilinen temsilcileri olduğu “yapı”cı hareketin üyesi olan Bourdieu, bütün teorik üretimiyle bize bu yapısal pratik kuramının, eleştirel bir sosyal teori tarzı olarak, öncelikle, mevcut sosyolojik kategorilerin eleştirisinden geçtiğini hatırlatmış, sadece “gerçek olan” değil ancak “mümkün olan” dolayımın da da toplumsal yaşamın içkin bir analizine yoğunlaştığı görülmektedir (Meder, 2011: 251).

Bu bağlamda Bourdieu sosyolojisi:

• Toplumsal aktörlerin sürekli olarak çıkarları ve rasyonel, ekonomik çıkarlara göre hareket ettiklerini savunan rasyonel eylem kuramına karşı olarak,
• Aktörlerin, pratik mantığa, sezgiye ve bedensel yatıkınlığa göre hareket ettiklerini savunması bakımından toplumsal bir dünyada beden ile pratiklerin mantığa önem veren bir sosyoloji olarak karşımıza çıkmaktadır.
• Bourdieu, sosyolojide kuram ve metodolojinin iç içe geçtiğini ifade etmiştir.
• Bourdieu’nun sosyolojisinde önemli olarak görülen ve birbiriyle ilintili olan 3 temel kavram vardır; habitus, sermaye ve alan’dır.
• Bourdieu Cezair ve Kabilde gerçekleştirmiş olduğu alan araştırmalarından sosyolojiye katkısının yanında antropolojiye de katkıda bulunmuştur.
• Bu çalışmalarıyla Bourdieu, kültür araştırmalarının sosyolojinin merkezine taşınmasına katkıda bulunmuştur.

Kaynak

Palabıyık, Adem (2011). Pierre Bourdieu Sosyolojisinde “Habitus”, “Sermaye” ve “Alan” Üzerine, Liberal Düşünce, Yıl 16, Sayı 61-62, Kış-Bahar 2011, s. 121 – 141.

Meder, Mehmet (2011). Bourdieu’yü Okumak: Post-Pozitivist Bir Sosyolojinin İmkânı Üzerine, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (http://sbe.gantep.edu.tr) 2011 10(1):233 – 256.