Topumdaki insanlar birbirine bağımlı ve sürekli olarak birbirleriyle iletişim ve etkileşim halindedir. Karşılıklı iletişim ve etkileşim birey ve grup için son derece önemlidir. Bunlar olmadan kişi ve grup varlığını sürdüremez.
Sosyolog için ilişki, en genel anlamıyla kişiler ve gruplar arasında gerçekleşen etkileşim bağıdır. Bu bağlamda ilişki cami, fabrika, siyasal parti vs. veya diğer birincil ve ikincil gruptaki tüm ilişkileri içerir.
Genellikle sosyal ilişkileri kişisel ilişkiler olarak tasvirini yaparız. Oysa ilişki ve etkileşim gruplar arasında da varlığını sürdürür.
1-)Statü yoluyla ilişki, pozisyonlar arası bağa işaret eder. Pozisyon ilişkisi, bir bireyin diğer bireye göre işgal ettiği konuma denir. Bir bireyin sosyal statüsü diğer bireyin sosyal statüsüne göre aşağıda, eşit veya yüksekte olması gerekir.
2-) Rol yoluyla ilişki, kişilerin tamamlayıcı rollerini birlikte oynamalarıyla ortaya çıkan işlevsel, karşılıklı etkileşime işaret eder. Rol yoluyla ilişki rol örüntülerinin gündelik dışsal ve gözlemlenebilen gösterimleri kadar, kişilerin sosyal düşünce ve davranışının beklentileriyle de ilgilidir.
3-) Süreç yoluyla ilişki, daha ileri bir analitik soyutlamadır. Sosyal süreçler kişilerin oynadığı çok sayıdaki tüm sosyal rolleri kapsayan ve tipleştirilebilir, sosyal etkileşim formlarıdır.
İLİŞKİ VE ROLLER
Sosyal rol sosyal işlevi çevreleyen davranış örüntülerinde oluşmaktadır. Kişiler rolleriyle uyumlu olan davranış örüntülerini diğer kişilerle olan ilişkilerinde göstermektedir. Roller her zaman karşılıklı olmakla birlikte çalışan-patron öğrenci-hoca gibi, rolleri oynanması sosyal ilişkiyi gerektirir.
İşçi ve patron iletişime geçtiklerinde işçi çalışan ve emir alan bir kişi gibi ve patronda bir işveren gibi davranır ve rollerinin gereğini yapar.
Sosyal statülerin tek başına bir anlam ifade etmediği gibi rollerinde tek başına olması hiçbir anlam ifade etmez. Rollerin karşılıklı vuku bulması ise sosyal ilişkiyi oluşturur.
SÜREÇELERİN SINIFLANDIRILMASI
Sosyal süreçlerin en genel kategorilerini, iki karşı yönde işleyenler oluşturur. Bağlayıcı ve birleştirici süreçler sayesinde insanlar bir araya geldiği bütünleştirici kıldığı gibi ayırıcı ve birliği bozucu süreçler ise insanları birbirinden uzaklaştırdığı ve daha az dayanışmaya ittiği süreçtir. Bağlayıcı süreçler her zaman hak ve sevgiye ilişkin sosyal erdemlerden bahsederken ayırıcı süreçler ise her zaman haksızlık ve nefrete ilişkin sosyal kusurların ifadesidir. Erdem ve kusur terimlerini sosyal ilişkilerin örüntüleşmiş formları olarak kullanmaktayız.
İŞBİRLİĞİ
İşbirliği süreci; içinde bulunan iki veya daha fazla kişinin veya grubun ortak bir hedefi izlemesinde birlikte hareket eder. İşbirliği sosyal ilişkinin en yaygın formu değil fakat grup ve toplumun sürekliliği ve devamlılığı için çok önemlidir.
UYARLANMA
İşbirliği toplum için hayli önemli kazançlı sosyal ilişkidir. Oysa uyarlanma kişiler birbirleriyle tümüyle bir uzlaşma içinde değilken bile kişilerin eylemlerini sürdürmesini olanaklı kılan en alt düzeydeki bir çeşit düzenlemedir.
ÖZÜMSEME
Özümseme iki veya daha çok kişi ve grubun bir diğerinin davranışlarını kabul edip uygulamasıyla gerçekleşen sosyal süreçtir.
ÇATIŞMA
Çatışma iki veya daha çok kişi veya grubun biri diğerini ortadan kaldırmaya çalıştığı veya etkisizleştirmeye çabaladığı etkileşim formudur.
KARŞITLIK
Karşıtlık birbirine kaşı olan kişi veya gruplar diğerlerinin hedeflerini elde etmesini engellemeye çalışmaktır.
REKABET
Rekabet iki veya daha çok kişi veya grubun ortak bir hedefi elde etme için girmiş olduğu çabaya denir.
Hazırlayan: Burak Köksal
