Gabriel Le Bras (1891-1970) Morfolojik Din Sosyolojisi
Kilise hukuku profesörü olan Le Bras, gerek Fransa’da gerekse Fransa dışında din sosyolojisinin gelişimine öncülük etmiştir. Onun görüşleri, klasik din sosyolojisinden, özellikle istatistiksel yöntemlerin daha iyi uygulandığı metodolojik bir yaklaşıma geçişte önemli bir işleve sahip olmuştur. Le Bras, 1954’te Paris’te Din Sosyolojisi Grubu’nu kurmuştur. O özellikle çağdaş Fransa’da ve yakın dönem Fransız tarihinde, dini pratiklerin ayrıntılı bir plan ve haritasını çıkartmak amacıyla din sosyografisine ilgi duymuştur. Bu çerçevede gerçekleştirdiği ve öğrencileri arasında teşvik ettiği çalışmalarda, Fransız Katolikliğinin güçlü ve zayıf yönlerini gösteren başarılı bir tablo çizmektedir. Le Bras, Katolik inancına sıkı sıkıya bağlı olmasına rağmen, onun yaptığı araştırmalar kendinden sonrakiler tarafından Fransa’da kiliseyi güçlendirmek için uygulanabilir çözüm yolları olarak görülmüştür. Onun araştırmalar, kilisenin zayıflama nedenlerini gösteren önemli bilgiler içeriyordu. Le Bras’ınkine benzer çalışmalar, ABD’de, Latin Amerika’da ve birçok Avrupa ülkesinde de başarılı bir şekilde uygulanmıştır. Tarama metotlarının gelişmesiyle birlikte, kiliseye katılım, dini aidiyet ve bağlılığın derecesi, inanç ve dini dogmalara ilişkin bilgi düzeyi hakkındaki çalışmalar hızlı bir şekilde kaydedilmiştir. Tarama metotları, cevapların yüzeyselliği ve kapalılığı sebebiyle eleştirilmektedir.
Le Bras, yüzyılımızda etnolojik ve tarih yönelimi bir din sosyolojisi eğiliminin geniş ölçüde aşılarak, günümüz toplumlarında sosyolojinin bakış açıları ve yöntemlerinden hareketle dini tecrübenin çeşitli ifadeleri olan iman, ibadet ve cemaatin sosyolojik bakımdan ele alınmaya başlamasının en tipik temsilcilerinden biridir. Le Bras, dinin kendine özgü karakteri ve dini olayların başka sosyal olaylar arasındaki varlık ve dinamizmine vurgu yapmıştır. O, dini topluluklar ve kurumların yanı sıra; güncel sorunların tarihsel arka planını da incelemiştir. Le Bras’ın çalışmaları özellikle toplum hayatında dinin yeri ve rolünü bütün genişlik ve çeşitliliği içerisinde incelemeyi amaçlamıştır. Bu nedenle onun başlattığı araştırma çığırının etkileri oldukça geniş olmuştur. Le Bras, yaşadığı dönemde Fransız toplumunda ve Fransa’nın yakın tarihinde dinî pratiklere bağlılıkları ele alan iki ciltlik “Din Sosyolojisi Araştırmaları” adlı eserinde sahibidir. Sosyolojik kariyerine Durkheim sosyolojisinin etkisi altında başlayan ve daha sonra kendine özgü görüşler ortaya koyan Le Bras, din sosyolojisinde üç temel inceleme alanından söz etmektedir:
1-) Belli bir dini tecrübe etrafında toplanan “ müminler cemaati.” Din sosyolojisi bu cemaatin yapı ve dinamizmini inceler.
2-) Dinin dini olmayan toplumlarla olan karşılıklı ilişkilerinin araştırılması.
3-) Kutsal’ın gözlenebilir tezahürleri aracılığı ile görülmeyen âlemin anlaşılmasına çalışmak.
Araştırmalarını daha çok Fransa’daki dini hayat üzerinde yoğunlaştıran Le Bras, teolojik açıklamalarla din sosyolojisinin perspektifini daralttığı gerekçesi ile eleştirilmiştir. Bununla birlikte onun ideali, bütün dinleri araştırma kapsamına almaktı. Bu çerçevede O, “Çağdaş İslamiyet’te Normlar ve Değerler” adlı kollektif eserdeki yazısında genel din sosyolojisi konularının İslamiyet’e ve Müslüman topluluklara uygulanışının bir örneğini ortaya koymuştur. Le Bras’ın, Fransız Katoliklerinin dinî pratikleri hakkındaki kapsamlı denemelerinin yanı sıra; diğer dinler hakkındaki çalışmaları F. Boulard, Y. Daniel gibi bilginler tarafından sürdürülmüştür.
Kaynak:
Niyazi Akyüz, İhsan Çapcıoğlu; Ana Başlıklarıyla Din Sosyolojisi
