Slavoj Žižek, 21 Mart 1949 yılında, Sosyalist Slovenya Cumhuriyeti’nde bugünkü Slovenya
Cumhuriyeti’nin başkenti Lubyana’da doğdu. Üniversite eğitimine sosyoloji ve felsefe
alanında başladı. Yüksek lisansını (1975) felsefe alanında, doktora derecesini de (1981) yine
felsefe alanında Lubyana Sanat Fakültesi Felsefe Bölümü’nde tamamladı. Bu eğitim sırasında
özellikle Alman idealist felsefesi üzerinde durdu ve daha sonra Paris Üniversitesi’nde
psikanaliz alanında çalıştı. İkinci doktorasını da Paris Üniversitesi’nde psikanaliz alanında
1985 yılında tamamladı. Bu dönemde Jacques Lacan’ın asistanı, damadı ve başlıca takipçisi
olan Jacques Alain Miller ile çalıştı Lacancı psikanaliz üzerine yoğunlaştı ve Mladen Dolar,
Alenka Zupancic, Reneta Salecl gibi isimlerle birlikte etkili bir entelektüel grup oluşturdu Kıta
Avrupası felsefesine (Descartes, Kant, Hegel, Marx) ilişkin sahip oldukları ortak temel, Lacancı
psikanalize duydukları ilgi ve her birini amansızca diğerinin terimleriyle açıklama isteği
grubun başlıca özellikleriydi. Ayrıca ideoloji ve popüler kültüre olan ilgileri de onları
birleştirmekteydi. ( Akıner, Arık, 2012: 2).
Zizek hala Ljubljana Üniversitesi Sosyoloji Entitüsü’nün kıdemli araştırmacısı ve Ljubljana
Teorik Psikanaliz Topluluğu’nun başkanı; ayrıca European Graduate School’da profesör ve
Londra Üniversitesi Birkbeck Beşeri Bilimler Enstitüsü’nde ders veriyor.( Zizek, 2109: 1).
1989’da İngilizce olarak basılan, The Sublime Object of Ideology adlı kitabı uluslararası büyük
bir sosyal kuramcı olarak tanınmasını sağladı. Zizek, Kendisine dönük ters ifadelerden
utanmayan ateşli ve renkli bir öğretim üyesi olarak kabul edilmektedir. Üç bölümden oluşan
‘ The Perverst’s Guide to Cinema’ belgeseli İngiltere kanalı More4'da Temmuz 2006'da
yayınlandı (https://tr.wikipedia.org/wiki/Slavoj_%C5%BDi%C5%BEek#Hayat%C4%B1)
Slavoj Žižek felsefeden, Freudcu ve Lakancı psikanalize, teoloji, film, opera ve radikal politik
yaklaşımlara kadar pek çok farklı alanda 20 dile çevrilmiş 60’ı aşkın kitabın yazarıdır. Medya
tarafından “Kültürel Teori’nin Elvis’i” ve “Marx’ın erkek kardeşi” gibi karikatürize ifadelerle
tanımlanan Slavoj Žižek’in kitle kültürü ve politika hakkında uzmanlaşmış olmasına rağmen
uluslararası tüm olaylara karşı ilgisi vardır. İngilizce olarak kaleme aldığı ilk eseri İdeolojinin
Yüce Nesnesi (The Sublime Object of Ideology) çalışmalarının mihenk taşıdır. Žižek metinler
arası okumayı kendine has bir tarzda ve inanılmaz şekilde kullanır ( Akıner,Arık, 2012: 2).
Zizek, felsefe, politika, film gibi popüler sanatlar üzerine ayrıntılı şekilde Lacancı analizler
yapmıştır. Onun için Hegel ve Lacan tartışmak adeta nefes almaktır. Hollywood sineması
üzerine derinlemesine analizler yaparak bunları Lacancı mantık ile irdeleyen Zizek,
günümüzde en büyük sinema eleştirmeni olarak görülmektedir. Marksist çözümlemelerden
faydalanarak, popüler kültür kuramlarını analiz eder. (https://www.bilgiustam.com/slavoj-
zizek-kimdir/)
Žižek’in psikanaliz ile sinema eleştirisini, felsefe ile popüler kültürü, ideoloji teorisi ile politik
gündemi birarada okumaya dönük bir düşünce girişimi içerisindedir. Žižek, Marksist kültür
çözümlemesini felsefe ve psikanaliz kuramı ile birlikte popüler kültür unsurlarının analizinde
kullanmaktadır. Hollywood sineması, psikanalitik teori, güncel politik tavır ve gündelik
hayatta gizli totalitarizm, yazarın kitaplarında ele aldığı belli başlı temalardır. Žižek, esas
olarak Marks-Hegel-Lacan-Popüler kültür alanlarında içiçe geçen analizler üretir. Bunlar
kuramsal olarak derinlikli ve çok yönlü analiz metinleridir ve özellikle felsefe ile güncel
politika arasında temas arayışının bir sonucudur. Žižek, Jacques Lacan üzerindeki popüler
kültür çalışmalarıyla da bilinir. Fundamentalizm, tolerans, politik doğruluk, küreselleşme,
öznellik, insan hakları, Lenin, mitoloji, siber alem (sanal alem), postmodernlik, çok
kültürlülük, David Lynch ve Alfred Hitchcock gibi sayısız konu üzerinde yazar.
(https://on5yirmi5.com/biyografi/slavoj-zizek-kimdir/)
Zizek materyalizm temeline dayanan bir ideolojiye sahiptir. Diyalaktik materyalizm
geleneği içinde kuram oluştururken, düşüncenin varolan sistemleri içerisindeki
devamsızlıkları ve çelişkilerine vurgu yaparak, ontoloji ve epidtomolojinin çağdaş
kuramlarıyla bağlantılar kurar. Deleuze ve Alain Badiou gibi, Zizek hem bilincin
materyalist temeline hem de düşüncenin ‘ özerk ve yararlılığına’ sahip çıkan bir
kuram dile getirir. (https://tr.wikipedia.org/wiki/Slavoj_%C5%BDi%C5%BEek)
Žižek, popüler kültür çalışmalarıyla da bilinir ve o, birçok konuda yazarken, yapıtlarına en çok
katkıda bulunduğu alanlar psikanaliz ve felsefedir. Žižek’in etkilendiği önemli filozoflardan
biri de Karl Marx’tır. Marx, ortaya attığı düşünceler sistemiyle Marksizm’in de temelini
oluşturmuştur. Marx’ın fikirleri daha sonra Žižek dâhil birçok filozofa ve devlet adamlarına
ilham kaynağı olmuştur. Temeli materyalizme dayanan bu kuram Komünizm gibi bir yapının
temelini atmıştır. Žižek, kendini sosyalist, ateist ve hepsinden önce Marksist olarak tanımlar.
Kitaplarında, makalelerinde ve konuşmalarında Marx’ı sürekli dillendirir.
( Akıner, Arık, 2012: 3-5). Zizek, çalısmalarını temelde üç alanda sürdürmektedir: psikanaliz, felsefe ve politika.
psikanalizi onun terminoloji ve kavramsal çerçevesini olustururken, Hegel’in felsefesi onun
düşünme metodunu etkiler. Marx ise politik alanda onun çalısmalarının nedeni ve
motivasyonudur. Kendisi de felsefi pozisyonunu Hegelyen-Lacancı bir kimlikle
tanımlamaktadır. Her ne kadar Lacan, Fransız bir psikanalist olsa da, Zizek’i derinden
etkileyen düsünce sistemi, Fransız düsüncesinden ziyade, Alman idealizmi olmustur.
En çok etkilendigi Alman filozof Hegel olmasına ragmen, Kant, Marx ve Schelling
sıklıkla yararlandıgı önemli isimlerdir Lacan’ın “Gerçek” kavramı, Zizek’in felsefi ve
özellikle politik görüşlerini sunarken en çok yararlandıgı hatta politik “eylem” fikrini kuran en
önemli kavramdır. Foucault’un çalısmaları, simgesel düzen yani “söylem” ve onun içine nasıl
yerlestirildigimiz üzerine iken, Zizek sorunun öbür tarafı yani “söylem”ce içerilemeyecek
kısmı ile ilgilenir (Alp, 2007, 80-83).
ETKİLENDİĞİ DÜŞÜNÜRLER
Düşüncelerini 1970’lerin ilk yarısında şekillendiren Fransız düşünürler Lacan, Derrida ve
Foucault oldu. ( Akıner,Arık, 2012: 2). Bunun yanında Georg Wilhelm Friedrich Hegel, Karl
Marx, Sigmund Freud, Immanuel Kant, Soren Kierkegaard, Blaise Pascal, Martin
Heidegger, Theodor W. Adorno, Friedrich Schelling, Josef Stalin gibi isimlerden de
etkilenmiştir.( https://tr.wikipedia.org/wiki/Slavoj_%C5%BDi%C5%BEek)
BAŞLICA ESERLERİ
Žižek, Slavoj (1989). The Sublime Object of Ideology (Print) (in English), London:
Verso,Türkçede İdeolojinin Yüce Nesnesi, 2002
Žižek, Slavoj (1990). Ernesto Laclau: Beyond Discourse Analysis (in New
Reflections on the Revolution of Our Time) (Print) (in English), London: Verso.
/ Ernesto Laclau: Diskur Çözümlemesinin Ötesi ( Günümüz Devrimi Üzerine
Yeni Yansımalar serisinde)
Žižek, Slavoj (1991). For They Know Not What They Do (Print) (in English),
London: Verso. Ne Yaptıklarını Bilmedikleri İçin
Žižek, Slavoj (1991). Looking Awry (Print) (in English), Cambridge, MA: MIT
Press. / Yamuk Bakmak
KAYNAKÇA
Akıner,N.,Arık,M.(2012). 21. Yüyıl İletişim Çağının Yaşayan Dahisi: Slovaj
Zizek,Atatürk Üniversitesi İletişim Dergisi, 2-5
Zizek,S.( 2018). Kendini Tutamayan Boşluk.İstanbul: Metis Yayınları.
Alp,E.(2007). Küresel Kapitalizme Karşı İki Makro Politik Eleştirel Yaklaşım:
Mıchael Hardt, Antonıo Negri ve Slavoj Zizek,80-83
https://tr.wikipedia.org/wiki/Slavoj_%C5%BDi%C5%BEek ( Erişim tarihi: 19.03.2020)
https://www.bilgiustam.com/slavoj-zizek-kimdir/ ( Erişim tarihi: 19.03.2020)
https://on5yirmi5.com/biyografi/slavoj-zizek-kimdir/)( Erişim tarihi: 19.03.2020)
