
18 Haziran 1929’ da Düsseldorf Almanya’da doğan Jürgen Habermas bir felsefeci, sosyolog ve aynı zamanda siyaset bilimcisidir. 1961 yılında Marburg’da doçent olarak, 1961-1964 yılları arasında Heidelberg’de felsefe dersleri işlemiş olup, 1964 yılında Frankfurt Üniversitesi’nde felsefe ve sosyoloji profesörü olmuştur; 1971-1981 yılları arasında Starnberg’de, bilim ve teknik dünyasının yaşam koşullunu ve olanaklarını araştırarak Max Planck Enstitüsü’nün de müdürlüğünü yapmıştır; 1981’de konuk profesör olarakBerkeley Üniversitesi’nde kalıp, 1982 yılında profesör olarakFrankfurt Üniversitesi’ne geri gelmiştir. 1994 yılında emekliliğini ele almış ve konuk profesör olarakNorthwestern University’de konferanslar verdi.
Modern liberal kurumlar içinde üstü kapalı olan akılcı/eleştirel iletişim ve tartma ve akılcı çıkarlar peşinde olan yeteneklerde aklın olabilirliğine aynı zamanda özgürleştirilmesine yönelik kuramsal bir sistem geliştirmiştir. Çalışmaları çoğu kez Yeni-Marksist olarak isimlendirilmiştir.Epistemoloji ve sosyal kuramın temelleri, gelişmiş kapitalist endüstri toplumu ve demokrasi analizi ile eleştirel sosyal evrimci içerikte yasaların hükmü ve çağdaş8 Alman) siyaseti üzerine odaklanır. En çok kuramında temellendirdiği kamusal alan (public sphere) kavramı ve iletişimsel eylemin pragmatizmi ile bilinmiştir.Eleştirel kuram ve Amerikan pragmatizmi geleneğini benimsemektedir.
Habermas’a Göre İletişimsel Eylemin Dili
Dil ve eylem yetkisi bulunan en az iki tane öznenin kişiler içerisinde oluşan ilişkide, eylem planlarını ve etkileşimlerini ortak görüşe ulaşmak amacına uygun bir şekilde koordine ederek gerçekleştirdikleri anlaşma arayışına ilişkindir; burada anahtar kelime olan yorumlama, durum tanımlamalarının görüş birliğine uygun olarak gerçekleştirdiği tartışma sürecidir. Habermasa göre “ sadece iletişimsel eylem modeli, dili yaratılmamış bir anlaşma modeli olarak varsayıyor burada konuşucu ve dinleyici olarak durum tanımlamaları hakkında görüşebilmek için önceden yorumlanmış yaşama evrelerinin ufkundan ve zamanlı olarak, nesnel, sosyal ve öznel dünyada bir şeyle ilişki kuruyorlar. Bu yorumlamacı dil tasarımı, biçimsel bir Pragmatik kuruma yolundaki çeşitli çabaların temelinde yatıyor”. (Yıldırım, 2020:259; Atfen Habermas, 2001:122)
Habermas, şahsının en büyük başarısı olarak iletişimsel akıl veya iletişimsel rasyonalizm kuramı ve kavramını görür; akılcı gelenekten akılcılığı kişilerarası dilbilimsel iletişim yapıları içine yerleştirmesiyle ayrılır. Kozmosun veya bilme öznelinin yapılarına koymaz. Sosyal kuram, kapsayıcı bir evrensel ahlaki çerçeve oluştururken, insan özgürleşmesi hedeflerine ilerler. Bu tablo evrensel pragmatiklik denilen karşılıklı anlayış hedefi ve insanoğlu böyle bir anlayış getirebilecek iletişimsel yeterliliğe hakimdir tartışmasına dayanır. Bu tabloyuHabernas, Ludwig Wittgenstein, J. L. Austin, ve John Searle‘nin konuşma-eylemi felsefesi; Heidelberg’in çalışma arkadaşı Karl-Otto Apel’ın ahlak tartımı, George Herbert Mead’inkendi’nin ve zihnin interaktif oluşumuyla sosyolojik kuramı, Jean Piaget ve Lawrence Kohlberg’in ahlaki gelişimi ve kuramları üzerinden bina etmiştir.
Haberrnas, Kant‘ın, aydınlanma ve demokratik sosyalizmin geleneklerini geliştirir. Israrla üzerinde durduğu şey dünyayı dönüştürmedaha insanca ve gizilgücüyle; eşitlikçi ve adaletli bir topluma insanın akli gizilgücünün oluşmasıyla, biraz da ahlaki tartım (discourse ethics) çözümüyle iletilmesidir.Habermas, modernitenin, bilgi teorisinde aklın araçsallaşmasına sebep olan bir takım unsurlar bulundurmasına ve politik düzlemde meşruiyet krizi gibi sıkıntılara yol açmasına rağmen, onu “tamamlanmamış bir proje” olarak görür ve ayrıca modernitenin yaslandığı aydınlanmanın insan düşüncesini ve yaşamını özgürleştirici öğeler içerisinde İnanır (Şen, 2011:40; Atfen Habermas, 1994: 42) .
Sosyoloji için, Habermas’ın en büyük katkısı;
Toplumunmodernizasyonu ve evrimi hakkındaki kapsamlı kuramıdır. Biryandan stratejik/araçsal akılcılığa ve rasyonalizme yön verirken diğer taraftan da iletişimsel akılcılık ve rasyonalizasyon arasındaki ayrıodaklanır; Bu Talcott Parsons’un öğrencisi olan Niklas Luhmann’ın ayrım konusu bazında sosyal sistemler kuramının, iletişimsel duruş açılı bir eleştirisini kapsar. Modernite ve sivil toplumu savunusu bir çok kişi için etkili bir esin kaynağı olmuştur. Postyapısalcılık çeşitlemelerine karşı en önemli felsefi alternatif olarak adlandırılır. Aynı zamanda geç kapitalizm ile ilgili bir çeşit etkili analiz ortaya sermiştir.
Modern toplumun analizini yapan Jürgen Habermas, bu bağlamda özellikle Pozitivizm’e ve Ortodoks Marksizm’e yön vermiş eleştirilerde vardır. Hemen şunu belirtmek gerekir ki Habermas’ın bilgi teorisi, yöntem anlayışı ve politik tahlilleri birbirleri ile sıkı bir ilişki içindedir ve birbirinden kopuk olarak düşünülemez. Bu sebeple sözü geçen eleştiriler onun teorik perspektifini, politik incelemelerinin doğasını, yöntem anlayışını ortaya koymaktadır. (Şen, 2011:40)
Habermas iletişim yetkinliğinin evrim sürecinde geliştiğine inanır, fakat çağdaş toplumda çoğu zaman bastırılmış veyahut zayıflatılmıştır.Habermas bütün yaşamı süresince kültürel ve siyasal tartışmaları yakından izlemiştir. Etkin bir şekilde bu tartışmaları farklı düşünürler ile sıcak polemiklere girmekten her zaman geri durmuştur. Bu tartışmaların en önemlilerinden biri olan postmodernizm 1985 yılında yayımlamış olduğu Modernliğin Felsefi Söylemi; On İki Ders yapıtının ana konusunu oluşturmuştur ve Habermas’da toplumun akılcılaşması, insanlaşması ve demokratikleşmesi görüşü; salt insana has olan iletişimsel yetkinliğinin doğasındaki akılcılık gizil gücünün kurumsallaştırılmasıdır.
Eserlerinden bazıları;
Zur Logik Der Sozialwissenschaften (1970)
Legitimationsprobleme Im Spätkapitalismus (1973)
Zur Rekonstruktion Des Historischen Materialismus (1976)
Theorie Des Kommunikativen Handelns (1981)
Der Philosophische Diskurs Der Moderne Die Neue Unübersichtlichkeit (1985)
Faktizität Und Geltung (1992)
Die Postnationale Konstellation (1998)
Die Zukunft Der Menschlichen Natur (2001 )
Kaynakça
Jürgen Habermas. (2020). 25.03.20 tarihinde https://kidega.com/yazar/jurgen-habermas-132088 adresinden alındı
Jürgen Habermas kimdir? (2020). 25.03.20 tarihinde http://www.kimkimdir.gen.tr/kimkimdir.php?id=2814 adresinden alındı
Jürgen Habermas Eserleri. (2020). 25.03.20 tarihinde http://sosyolojisi.com/jurgen-habermas-hayati-ve-eserleri/5161.html adresinden alındı
Yıldırım, Ömer(2020). Jürgen Habermas kimdir? 25.03.20 tarihinde https://www.felsefe.gen.tr/jurgen-habermas-kimdir/ adresinden alındı
Şen, H. (2011). Jürgen Habermas’ın Yöntem Anlayışı. Sosyoloji Dergisi /Journal Of Sociology , 40.
Yıldırım, Y. (2020). Jürgen Habermas’ın İletişimsel Eylem Kuramı. Sosyal Bilimler Dergisi , 259.