JACQUES DERRİDA ve YAPISÖKÜM (1930-2004)

HAYATI

Jacques Derrida, 15 Temmuz 1930 El-Biar’da, (Cezayir) doğdu, 8 Kasım 2004’te Paris’te öldü. Fransız bir filozof, edebiyat eleştirmeni ve yapısökümcülük olarak bilinen eleştirel düşünce yönteminin kurucusudur. Michel Foucault, Gilles Deleuze, Félix Guattari gibi ünlü Postyapısalcı felsefe‘nin ya da başka bir değişle “yapısalcılık sonrası teori”nin kurucu öncülerinden biridir

ESERLERİ

Bazı Eserleri

1. De la Grammatologie, 1967
2. La Dissemination (Yayılım), 1972
3. Marges de la philosophie (Felsefenin Kıyıları), 1972
4. La verite en peinture (Resim olarak gerçek), 1978
5. La cartepostale (Kartpostal), 1980
6. Psyche, inventions de l’autre (Psyche, Ötekinin icatları), 1987
7. Du Droit a la philosophie (Felsefe Hakkı Üzerine), 1990
8. Apories (Açmazlar), 1996
9. L’Autre cap (Öteki Hedef/Başka Baş), 19

Türkçede Eserleri

• Marx’ın Hayaletleri, (çev. A.Tümertekin, Ayrıntı yay. 2001)
• Marx ve Mahdumları, (çev. A.Tümertekin, Ayrıntı yay., 2002)
• Şiir Nedir?, (çev. Ahmet Sarı, Abdullah Arslan, Babil yay.)
• Mahmuzlar/ Nietzsche’nin Üslupları,(çev. Mehmet Baştürk, Babil yay.)
• Öteki Hedef/ Başka Baş, (çev. M.Başaran, Bağlam yay. 2003)
• Bağışlama ve Kozmopolitizm, (çev. Ali Utku, Mukadder Erkan, Birey yay., 2005)
• Çile, (çev. Melih Başaran, Kabalcı yay .2008)
• İsim Hariç, (çev. Didem Eryar, Kabalcı yay. 2008)
• Khora, (çev. Didem Eryar, Kabalcı yay. 2008)

            YAPISÖKÜM

Yazdıklarının bir bilim olmadığını söylerken, ya da hiçbir yöntem önermeksizin bilgi üzerine görüşler sergilerken, Derrida önceki düşünürlerden de ileri giderek eski metinlerin yeni anlamlarını onları yeniden yapılandırarak inşa eden yapı sökümü ortaya atmıştır.

İlk olarak Derrida’nın 1967’de yayımladığı Ses ve Fenomen adlı eserinde ortaya çıkan  yapısöküm terimi, temel olarak Batı felsefesinin genetiğinde yer alan ve gelenek oluşturmuş hâkim düşünme mantığının işleyişindeki keyfiliği ve temelsizliği göstermeye odaklanan bir metin okuma stratejisini imler.

Yapı sökümün yanlış bulduğu mantık, mevcudiyet metafiziğidir. Bu metafizik etrafında düşünmek bir merkez inşa etmektir. Bir merkez etrafında düşünmek ise tanımları, kavramları, isimleri, bireyleri, toplumları o merkeze göre değerlendirmektir. Bu durum o merkeze göre diğerini siyah, zenci, köle, yazı, öteki, doğulu olarak görmeye neden olan anlayışa neden olur. Oysa merkezsizlik fikri çok anlamlılığa ve çok yönlü okumaya işaret eder. Bu anlayışa göre dünya ve insan bizzat metindir.ve Bu metin tek bir mevcudiyet kabul edilerek okunamaz. Kısaca söylemek gerekirse bir yapının temeli olduğu varsayımı insan düşüncesinin bir inşasıdır. Yapı sökümünü James Joyce’a dayadıran Derrida, yapı sökümün ne olduğu ya da olmadığını ifade ederken: ‘’Joyce’u sevdiğimden emin değilim… Joyce’un sevildiğinden de emin değilim…” der “Two Words for James Joyce” adlı makalesinde. Hemen ardından şöyle devam eder: “Güldüğü zamanlar hariç… O her zaman güler…” cümleleriyle bu belirsizliğe ve anlam oynaklığına vurgu yaparak ifade etmiştir.

KAYNAKÇA

Ayaz, B. (2016). Jacques Derrida, Richard Rorty ve Doğuluk. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 1(2), 57-68.

Cevizci, A. ( 2018 ). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.

Rutli, E. E. (2016). Derrida’nın Yapı Sökümü.  Temaşa, 5, 49-67.

Tekin, N. ( Ocak 2016). Derrida ve Joyce: Yapı sökümün Yapı sökümü. Birikim Dergisi, https://www.birikimdergisi.com/guncel/7460/derrida-ve-joyce-yapisokumun-yapisokumu . ( Erişim tarihi: 26.03.2020).