Bauman’a ait bu kavram özellikle 2013 yılında David Lyon ile beraber yayınladığı “Akışkan Gözetim” adlı kitabı ile duyulmuştur. Ayrıca Bauman akışkanlığı modernite kavramıyla ilişkili kullanmıştır. Kitabın ana konusu yani “akışkan gözetim” yaşadığımız dijital çağı toplumsal, kültürel ve politik anlamda açıklamaya çalışmaktır. (Dönmez,2016;782)
Bauman genel itibariyle dünya için akışkan kavramını kullanmayı daha uygun bulmaktadır. Nitekim haksız da sayılmaz dünyadaki her şey hızlı bir şekilde değişiyor ve dönüşüyor. Bu sadece teknolojik veya toplumsal olayların değişmesi değildir. Artık doğrularımız ve yanlışlarımız hatta neyin doğru olduğu bile değişmektedir. Akışkanlık bu şekilde düşününce daha anlamlı olmaktadır. Sürekli akan bir nehirdeyiz ve ne nehir aynı kalmakta ne de bizler. Her şeyin değiştiği bu dünyada güvenlik kavramaları ve alanları hatta iktidar eylemleri ve otorite şekilleri de sürekli bir akış içerisindedir. İşte Bauman’ın daha çok yöneldiği şey akışkanlığın felsefesi değil sosyolojisidir. Bunun için iktidar eylemlerinin günümüz şartlarında nasıl olduğuna dair beyin fırtınası yaratan “akışkan gözetim” adlı eserini ortaya koymuştur.
İktidar vatandaşının her türlü davranışlarını ve eylemlerini bilmek ister. Çünkü otoritesine zarar verecek herhangi bir eylemin var olması taraftarı değildir. İktidarın otoritesi hakkında Orwell “büyük birader” teziyle vatandaşını sürekli denetim ve gözetim altında tutan bir sistemi açıklamaktadır. Benthaman yine iktidarın denetim ve gözetim etkisini açıklamak için “Panoptikon” modelini ortaya koymuştur. Tüm bu gözetim ve denetim çalışmalarına ilişkin Bauman ise “akışkan gözetim” tezini ortaya koydu. Bauman panoptikonu katı modernitenin gözetim sistemi olarak anlamlandırmaktadır. Panoptikonda gözlem için aşırı bir çaba ve insan gücü gerekmektedir. Oysa akışkan gözetim için aşırı çabadan ziyade paraya ve zamana ihtiyaç vardır. Daha açıkça ifade etmek gerekirse iktidarın burada gözetimini somut bir şekilde belli etmesine ihtiyaç yoktur. Çünkü gözetim artık vatandaşın kullandığı internet, ağ ve sosyal medyalar ile olmaktadır. İktidar vatandaşının ağ harektelerini kontrol altında tutabilir ağdan vatandaşını izleyebilir. Mesela Arap Baharında “twitter” üzerinde haberleşen topluluğun hareketini kısıtlamak için birçok Arap ülkesi “twitter”i ülkesinde yasaklamıştır. Böylece vatandaşlarını kontrol altında tutmayı amaçlamışlardır (Canberk,-;2-3).
İnsanların çoğu akışkan gözetim içerisinde olduklarının farkında değildir. Yani insanlar gözetlendiklerinin ve denetim altında tutulduklarının farkında değildir. Kendinize veya çevrenizdekilere sorabilirsiniz “gözlem ve denetim altında olduğunuzu hissediyor musunuz?”. Akışkan gözetim var olan dünya düzeninin yorumlanması ve kavramsallaştırılmasıdır. Artık denetim ve gözetim büyük biraderle değil çağın mucizesi olan internet ile olmaktadır. İnternette milyonlarca ağ milyonlarca veri depolayabilmektedir ve bu veriler kolaylıkla erişilebilmekte ve gözlemlenebilmektedir. Neden akışkan gözetim denildiği şimdi daha açıktır. Yani veriler aktıkça gözlem işlemi de akmaktadır ve bu daimi bir akışkanlık sağlamaktadır.
Yani günümüz olan internet çağının denetim ve gözetimine “akışkan gözetim” denir. Akışkan gözetimin anlaşılabilmesi için iktidar ve vatandaş ilişkileri, Benthaman’ın panoptikonu ve Orwell’in büyük biraderinin bilinmesi önem arz etmektedir. (Çelik,2020)
Kısacası hayatın akışında hissedilmeden ve kolluk güçlerinin sıkı tahakkümü olmadan insanlar denetleniyor ve izleniyor. Bu iktidarın vatandaş ilişkisi olarak da tanımlanabilir. Elbette bu durumun çeşitli olumlu ve olumsuz yönleri bulunmaktadır. Ancak bu yönlerine değinmeden objektif olarak bakıldığında gözetimin yeni şekline akışkan gözetim diyebiliriz.
KAYNAKÇA
DÖNMEZ,İ,H.(2016). “Görülüyorum Öyleyse Varım” Çağında Yaşamak!, TRT Akademi Dergisi, 1(2), 782-785.
CANBERK,A. (-).Akışkan Gözetim ve Denetime Gönüllü Katılımın Yeni Kamusal Alanı Olarak Sosyal Medyaya Bir Bakış., Dumlupınar Üniversitesi Sosyoloji Bölümü Dergisi, 1-9.
ÇELİK,Z. (2020). Sosyolojik Düşünce Tarihi Yayımlanmamış Ders Notları.
