Kitap, McDonaldlaşma üzerinden küreselleşen bir dünya modelini anlatmaktadır. Mcdoldlaşmanın nasıl başladığı ve dünyaya nasıl yayıldığını anlatıyor.Birçok bölgede nasıl varlığını idame ettirebildiği üzerinde duruyor. Mcdonladlaşmanın örneğin yiyecekler üzerinden fast-food alanında gelişmesinden bahsediyor. Subway gibi markalarında Macdoldlaştığından söz ediyor. İnsanların hangi ülkede olursa olsun aynı tadı alacağı bir fast-food mekânının olması ve insanların aynı tada alışmasının Macdonaldlaşmanın onları bu noktada nasıl cezbettiği üzerinde duruyor. Macdonaldlaşmanın ekonomik bir yönü olduğundan da belirtiyor. Amerika’da çok olan şey güzeldir düsturu ile de yaygınlık gösterdiğini anlatıyor.
Yazar, Macdonaldlaşmanın zaman, hız açısından insanları rahatlattığına da değinmektedir. Macdonaldlaşma her noktada olmuş mu sorusuna cevaben üç noktaya değinilmiştir. Modernizm öncesi küçük bakkalların varlığnın devam etmesi, Otellere karşı pansiyonların varlığı ve Mcdonaldlaşma’ya karşı potmodern yaklaşımların varlığı Mcdonaldlaşmaya direnç gösterenşeylerin varolduğu kanısına varılmasını sağlamaktadır.
Weber bürokrasi kavramıyla sınırları çizilmiş bir yönetim biçimini anlatmak ister. Düzenli hiyerarşik bir yapı ile işlerin işlevini nasıl düzenli ve sonuca yönelik ilerlediğini anlatır.Bürokrasi üzerinden akılcılık boyutunu ele alır.Ve olması gereken akılcılıktır fakat bazı bölgeler nasıl akılcıllaştırılamamış bunu da inceler. Weber’e göre akılcılık temsili bürokrasi idi.Yazara göre ise Mcdonaldlaşmanın paradigması fast-food restoranıdır.Biçimsel akılcılık gözüyle olaya değinen Weber insanların ellerinde tercih edilmiş, seçilmiş daha önce keşfedilmiş hazır verilerin olmasının iş yaparken araç seçiminde insanlara tercih bırakılmadığını söyler.Bu da işlerinin daha kolay olduğunu gösterir.Macdoldlaşmanın herhangi bir boşluktan doğmadığını tarihin tezahürlerinden doğduğunu söyler.Buna dayanarak Nazilerin ilkel bir toplum görmesi ve yahudileri modernizme geçerken engel gördüğü için yakması bunun örneklerindendir.Bu onlara göre akılcılık iken yazara göre Weber’in akıldışı akılcılıktan kast ettiğidir.Sonrasında Taylor’un işçileri montaj bandı konumunda standartlaştırmasını anlatır. Ve sonrasında doğan inşaat sektörünün standartlaşması da buna dahildir. Bunların tabanına kurulu bir Macdoldlaşmadan bahseder. İşçilerin hızı, Yiyeceklerin aynılığı ve işçilerin konuşacakları şeylere kadar aynılık esas alındı. Sonrasında ise marka satin alındı.Alıveriş merkezleri ile mcdoldlaşmış yiyecekelerin zincirleşmesi parallel işlemiştir de denilebilir.
Verimlilik, belirlenmiş amaç için en elverişli yöntemi tercih etmek anlamındadır.Hamburgerlerin Mcdonald’s’ da aynı düzen ve uyumda satılması verimliliği ifade ediyordu.Sınırlı menü, otoparkın bile düşünülmüş olması sistemi hızlı ve verimli kılmıştır. Tercih ettiğiniz sınırlı menüyü ister masada ister yolda yemeniz de verimli bir iştir.Verimli bir yanında ürünün niteliğidir.Çatal kaşıkla değilde elle yenilen yiyecekler olması da verimliliği arttırır.Yazar için müşterilerin kendi işlerini kendileri yapmaları sipariş vermleri,para ödemeleri yicekleri yere gitmeleri çöpünü kendileri atmaları mcdonlds için verimli ama müşteriler bazında verimsiz bir işlevdir.Eğitim,tıp, iş alanlarında da belli standartlaşmaya gidilip elverişli bir yöntem bulunmaya çalışılıyor. Fakat her zaman bir işin standart olması verimli olduğu anlamına gelmeyebiliyor.Mutfak kültürünün mcdoldlaşması verimli ve verimsiz yanlarına değinilmiştir. Hazır paket gıdaların varlığına ve mikrodalganın var olduğu bir sürece girilmiştir.Buda diyet yapmayı ve rejim yemeklerine geçilmeyi bunlarla ilgili kitapların çıkmasına ve kişiler için verimli hale girmesine sebep olmuştur.Kowinski’ye göre alışveriş merkezleri verimin en yüksek doruğa ulaştığı yerlerdir.Hem hazır gıda tüketildiği hem çocuklara eğlence alanı sunulduğu birçok mağazanın ziyaret edilebildiği verimli noktalardır.Sonuç olarak mcdoldlaşma sisteminde verimliliğin arttırılması kişilerin önceden işçilerin yaptığı işleri yüklenmesi ve işlerin en azami basit bir hale getirilmesini kapsamaktan ibarettir.
Hesaplanabilirilik, Mcdonaldlaşmanın sayılan, nicelleştirebilinen şeyleridir.İşlemler yönünde vurgu hızdadır, son ürünlerde ise üretilmiş ve servis edilmiş malzemelerin sayısı yani çokluklarındadır.Miktara yapılan vurgu ürünlerde nitelik değilde niceliğin ön plana çıkmasına sebebiyet vermiştir.Zaman almayan sosların kullanılması, hızlı paket servislerin yapılması niceliğin azaldığı hızın öneminin arttığına örnektir.Eğitim noktasında da nitel öne çıkan unsur olmuştur.Eğitimin kalitesi değil öğrencinin iyi not alması ön plandadır. Tv programlarının nitelik ve reytingleri arasında parelel olmayan bir durumun olduğu da gözlenmiştir.Niteliksiz programların daha çok izlenmiş olması olumsuz bir durumdur.Tv’ye ayak uydurmaya çalışan sporlar, maç gibi reklam için kesilir olmuş bu da takımın kalitesini düşürebilmiştir.Reklamdan para kazanmak için nitelik hiçe sayılmıştır.Nicellik iyi puan alanın kazanması ile artmıştır.
Öngörülebilirlik, insanlar akılcılık düsturu sebebiyle önlerine gelebilecek şeyleri bilerek hareket etmek,sistematik olmak isterler.Bir yediklerini tekrar aynı şekilde aynı tadı alacak şekilde tatmak isterler.Kötü bir olasılık ile karşılaşmak isemezler.Motel zincirleri insanların öngörülerini sağlayan bir konaklama biçimidir.İnsanlar ne ile karşılaşıcaklarının farkında olarak hareke ederler.Dünyanın hangi noktasına giderse gitsin Mcdonalds’a giren Amerikalı kendisini evinde gibi hissedecektir çünkü herşey aynı renk herşey aynı yerindedir.Klişeleşen cümlelerle merhaba denilmesi ve kişilerin uğurlanması alışveriş yapan kişilerin rahatlatımasına sebebiyet verir bu da bir akılcıllaştırma örneğidir.
Denetimi önce makinalar sonra insanlar üzerinde kurmaya çalışmışlardır.İnsanı kontrol daha zor makinaları denetim daha kolaydır.Denetim ile hedefleri Mcdonaldlaşırken insanları daha uysal hale getirmektir. Akılcılığın akıldışılığını da macdoldlaşma da görebiliriz.Macdonaldlaşma müşterilerin sağlığı konusunda sıkıntılara sebep olmuştur. Bununla beraber çevreyede zarar vermiştir.Birçok soruna da sebep olmaktadır.
Kitap ayrıca Macdonaldlaşma süreci üzerinden küreselleşmenin boyutlarını resmediyor diyebiliriz. Bu sürecin başlangıcına,içeriğine ve sonuçlarına değiniyor. Eleştiri aldığı noktaları toplum üzerindeki etkileri üzerinde duruyor. Macdonaldlaşmanın insanlığın herkesimine yayılmıştır tezini değilde çoğunluğuna yayıldığını ve yayılmaya devam ettiğini savunmaktadır.Hem fayda hem risk taşıdığı noktların olduğunu söyler.Macdonaldlaşmanın yalanlanamaz ve uzaklaşılamaz bir realite olduğu sunulur.Eğitim alanında çok az bir öngörülebilrlik varken sağlık alanın da hiç yoktur.
Son olarak Macdonald’ın Mekkede bile açıldığını söylemesi ve bu noktada yazarın şaşkınlığı dikkatimi çekti. Bununla birlikte yazarın dikkat çektiği Macdonldlaşmanın yaygınlık kazanması için media yönetiminin iyi kullanılması, Cumartesi sabahı erken uyanan çocukların Tv başında zihinlerine Macdonaldlaşma mesajının verilmesi de ilgi çekici bir olaydır.
“Her müşteri, siyah (rengi) olduğu sürece bir arabayı herhangi bir renge boyanmış olarak alabilir.”
Henry Ford
Bu cümlenin kitabın ana fikrini özetler nitelikte olduğunu düşünüyorum..
