ALMANYADAKİ VAİZLER
İslam’ı Almanya’da kim vaaz ediyor?
Almanya’da yaklaşık iki bin imam çalışıyor.
Resmi olarak imam adı altında bir meslek grubu yoktur, dolayısıyla kayıtlı da değildir. Ancak, Almanya’da takriben 2.500 islami kurum olduğunu biliyoruz.
Bu tesislerin en az iki bininin cami dernekleri olduğu varsayılabilir. Cami derneklerinin sayısından yola çıkarak, imamların sayısına ulaşılabilir.
Bu nedenle göreceli olarak, yaklaşık iki bin imamın Almanya’da aktif olduğunu söyleyebiliriz. Cami başı yaklaşık 150 ila 250 Müslümanın Cuma namazına iştirak ettiğini varsayarsak ( Cuma günü Almanya’da tatil gününe veya okulların tatil olduğu zamana denk gelirse bu sayı artabilir) iki bin imam haftada bir gün üç ila beşyüzbin Müslümana ulaşabilir.
İmamların kökeni ana ülkeleri:
Almanya’da 3.8 ila 4.2 milyon arasında Müslüman yaşıyor. Fransa’nın Mağrip’ten etkilenmiş bir İslam’a sahip olması ve İngiltere’nin de Pakistan’dan etkilenen bir İslam’a sahip olması, Almanya’daki İslam’ın açıkça Türkiye tarafından şekillendiğini gösteriyor. Yaklaşık 2,7 milyon olan Türkiye kökenli göçmenler (Türkler, Kürtler) Müslümanların en büyük kısmını temsil ediyorlar. Bu göçmenler, sayısız dini oluşumlarla Almanya’daki İslami hayata hükmediyorlar. İmamların yaklaşık yüzde 70’inin Türkiye kökenli olduğunu varsayabiliriz . Kalan yüzde 30’un büyük kısmı eski Yugoslavya ve Kuzey Afrika kökenli. Almanya’daki imamların yüzde 90’ından fazlası hala yurtdışı kaynaklı. Almanya’da sadece çok azı sosyal hayata uyum sağlıyor.
Müslüman makamların eğitim durumu:
İmamlar homojen bir grup değildir. Aralarındaki sosyal ve entelektüel boşluk çok büyük. İmamlar eğitim ve öğretimlerindeki arka plana göre şu şekilde sınıflandırılabilir:
- Teolojik bir eğitimi tamamlamış imamlar. Bunlar, tüm imamlar arasında en yüksek niteliklere sahiptirler. Tabiki burada, hangi Müslüman ülkede, hangi üniversitede eğitimlerini tamamlamış oldukları önemli rol oynamaktadır.
- İslami organizasyonlar tarafından kurulan özel eğitim merkezlerinde yetiştirilmiş imamlar. (Örneğin, İslam kültür merkezleri Derneği İmamları). Bu imamların sağlam bir temel eğitimleri var, Almanya daki sosyal hayata uyumda sağlıyorlar, fakat bunlar akademisyen değiller.
- Bir medresede klasik eğitim almış imamlar (Medrese: Klasik İslami kurum). Ezberlemek ve taklit etmek eğitimlerinin temel unsurları arasındadır.
- Dini eğitim veren orta okulu veya liseyi (İmam Hatip okulları) bitirmiş olan imamlar .
- Otodidakt olan imamlar; yani kendi kendine çalışma yoluyla İslam hakkında bilgi edinmiş, kendini yetiştirmiş imamlar . Doğrusu, bu tür bir eğitim riskler içerir, çünkü eğitim sırasında seçici davranılır. İslam teolojisinin bütün yelpazesi kavranmaya çalışılmamaktadır.
Konuk işçiler, turistler ve memurlar – imamların ikamet ve istihdamı
Niteliklere benzer şekilde, imamların ikamet ve istihdam durumları da değişmektedir. Bu değişik durumlar aşağıda olduğu gibi özetlenebilir.
a)Yetkililer: Örneğin, DITIB (Türk-İslam Birliği) imamları, Türk devletinin yetkilileridir. Diplomatlarda olduğu gibi, yaklaşık dört yılda bir rotasyon süreci ile değiştiriliyorlar. Bu imamlar, genellikle en güvenli iş ilişkisine sahiptirler ve iyide maaş alırlar. Bu arada, Almancası yeterli olan imamlara, ikamet izinlerinin uzatılması ve Almanya’daki DİTİB içerisinde (örneğin, Din Ataşesi olarak) çalışmaya devam etmeleri teklif ediliyor .
- b)Çalışanlar:Bu kategorideki imamlar nispeten güvenli bir gelir ve ikamet statüsüne sahiptirler.Bu imamlar, genellikle bulundukları organizasyon yapısı içerisinde (Dernek, Kurum v.s. Örneğin: VIKZ: İslam Kültür Merkezleri Dernekleri) yükselir ve aynı zamanda eğitilirler. Hayatları boyunca bu organizasyonun çizgisine, görüşüne sadık kalırlar.
- c)Sarkaç İmamlar:Bazı imamlar turist vizesi ile seyahat ediyorlar ve Federal Almanya Cumhuriyeti’ne tekrar girebilmek için üç ayda bir ayrılmak zorunda kalıyorlar. Bu imamlar arasında yaşlı oranı nispeten yüksektir. Birçok emekli DITIB (Diyanet İşleri Türk İslam Birliği) imamı bu kategoridedir. Bu imamların maaşları cami dernekleri tarafından ödenmekte olduğundan, iş ilişkisi oldukça garantisizdir ve sıklıkla sorunlarla karşılaşılmaktadır. Bu kategorideki imamların yer değiştirme süreci de aynı şekilde yüksektir. Bu imamların ücretleri; derneğin üye sayısına ve ödemeye istekliliğine de bağlıdır.
- d)Evligöçmenler: Bu gruptakiler, Almanya’dan bir kadınla evlenerek Almanya’ya giriş yapan imamlardır. Bunlar, eşleri sayesinde güvenli bir ikamet statüsüne sahiptirler. Nitelikleri nedeniyle, daha sonra camilerde İmam olarak iş buluyorlar. Tam zamanlı-, yarı zamanlı- veya yardımcı imam olarak (sadece hafta sonları) görevlendirilirler. Yüksek eğitim düzeyleri ve yüksek beklentileri nedeniyle, genellikle durumlarından memnun değildir.
- e)Alman Vatandaşı Olanlar:
İmamlardan küçük bir grup Almanya’da büyümüş, İslami bir eğitim almak üzere Türkiye veya bir Arap ülkesine (Genellikle; Suriye, Mısır, Suudi Arabistan veya Ürdün) gitmişler ve eğitimi aldıktan sonra tekrar Almanya’ya dönmüşlerdir. Öğrenim görmelerine rağmen, durumları, “Evli Göçmenler” kategorisindeki imamlarla benzerlik göstermektedir. Bundan dolayı, bu imamlardan çoğu, Almanya’da İslami din dersi öğretmeni olarak çalışmak istiyorlar.
- f)Konuk işçiler:Bunlar bu işin ilk saatinden beri imamdır. Ülkeye 1960’larda misafir işçi olarak girdiler ve Müslümanların örgütlenmesinde ve eğitilmesinde merkezi bir rol oynadılar. Eğitimleri genellikle, kendi ülkelerinde, bir dini okula gitmek ya da kendi beldelerinde aldıkları özel bir derse dayanır. 1980’lere kadar bu misafir işçi imamlarının birçoğu, vardiya çalışmalarına paralel olarak camilerde imam rolünü üstlendi. Emeklilik yaşında bile eskiden olduğu gibi hala yardımcı imamlar olarak aktifler.
Prof. Dr. Ceylan’a, 06.11.2009.
Kişi: Prof. Dr. Rauf Ceylan, Osnabrück Üniversitesi’nde sosyal ve din bilimcisidir ve Konrad Adenauer Vakfı adına, Almanya’da hizmet etmek amacıyla, Türkiye’deki imamları eğitiyor. “İslamın Vaizi – Almanya’daki İmamların, kim oldukları ve gerçekten ne istedikleri” araştırmasının yazarıdır. Kitap Herder-Verlag tarafından 2010 ilkbaharında yayınlanacak.
Çeviriyi Düzenleyen: Mehmet Sadık SARIKAYA
